Wykład uzupełniony i poprawiony przez prof. net. Giovanniego Battistę della Popoly

Zdanie przekreślone nie obowiązuje.

Zdanie czerwone jest uzupełnione i obowiązuje




W literaturze prawniczej oraz na uczelniach, na których studiowałem, spotykałem się z rozróżnieniem źródeł prawa na dwa: materialne i formalne. ¬ródła prawa materialne to akty prawne, a więc dokumenty wydane przez upoważniony organ, podpisane i ogłoszone. Tak więc, do tej grupy źródeł prawa zaliczyć należy w Państwie Kościelnym Rotria chociażby Bullę Exsurge Domine, ustawę o obywatelstwie, ustawę o hierarchii kościelnej i tytułach honorowych itd. Z kolei formalnymi źródłami prawa są organy uprawnione do wydawania określonych aktów prawnych: Signoria Rotryjska, członkowie  Kurii Rotryjskiej, Kuria Rotryjska, Ojcowie Soborowi i Patriarcha.

Całość aktów prawnych obowiązujących w danym miejscu i w określonym czasie nazywamy systemem prawa. Winien on przede wszystkim spełniać dwa podstawowe warunki: musi być niesprzeczny, czyli ustawy nie powinny stać ze sobą w sprzeczności, nakazując inne normy postępowania lub inne kary za jeden czyn; musi także być zupełny, to jest powinien regulować wszystko, co wymaga regulacji – nie powinien posiadać luk.

Akty prawne w danym systemie prawa są uporządkowane w hierarchii. Oznacza to, że nie wszystkie akty mają tę samą wagę i moc, nie wszystkie też mogę poruszać dane kwestie. Jedne są ważniejsze od drugich. W Państwie Kościelnym Rotria hierarchię aktów prawnych ustala ustawa zasadnicza, a więc Bulla Exsurge Domine w rozdziale I art. 6., w brzmieniu:

Artykuł 6.
(Hierarchia praw)
Prawo Rotrii w hierarchii ważności stanowią:
1) Niniejsza Ustawa Zasadnicza;
2) Bulle Patriarchy, Adhortacje Posoborowe;
3) Ustawy Kurii Rotryjskiej;
4) Ratyfikowane umowy międzynarodowe;
5) Dekrety Motu Proprio; Brewe i Dekrety Motu Proprio;
6) Brewe; Rozporządzenia Wicekanclerza oraz Prefektów Kurii Rotryjskiej;
7) Rozporządzenia i Postanowienia; Normy prawa zwyczajowego.
8 ) Normy prawa zwyczajowego.

Co wynika z powyższej ,,piramidy”?

1. Ustawa zasadnicza, czyli w naszym wypadku Bulla Exsurge Domine, jest najwyższym aktem prawnym. Żaden inny akt prawny nie może stać z nim w sprzeczności, co wynika z zasady hierarchiczności: żaden akt prawny hierarchicznie niższy nie może stać w sprzeczności z aktem prawnym hierarchicznie wyższym. A że nie ma aktów wyższych od ustawy zasadniczej, tak więc KAŻDY akt prawny wydany na terenie Państwa Kościelnego Rotria musi stać w zgodności z ustawą zasadniczą i w żadnym razie nie może jej przeczyć swymi zapisami – taki akt jest po prostu nieważny. Co więcej, zasada również głosi, że poszczególne akty prawne czerpią w pewnym sensie swą moc obowiązywania od aktów stojących wyżej w hierarchii. Co to znaczy? Ustawy obowiązują obywateli, bo wydane zostały na mocy zapisów w ustawie zasadniczej. Rozporządzenia obowiązują, bo wydane zostały na mocy danej ustawy itd. Jest to niezwykle logiczne: ustawa zasadnicza określa kształt najwyższych władz państwowych i np. daje Patriarsze prawo wydawania bulli. Zatem każda bulla Patriarchy, niezależnie od przedmiotu regulacji, wydawana jest na mocy ustawy zasadniczej, bo Patriarcha wydaje ją korzystając z praw, jakie mu daje ustawa zasadnicza. Ustawy wydawane są także na mocy Bulli Exsurge Domine, gdyż ta właśnie bulla daje Signorii Kurii Rotryjskiej prawo stanowienia ustaw.

2. Bulle Patriarchy stoją w hierarchii zaraz pod ustawą zasadniczą, a nad ustawami. Jest to precedens w systemach prawnych mikroświata i świata realnego. Zwykle monarchowie mają w najlepszym razie prawy wydawania dekretów z mocą ustawy, które w hierarchii stoją wtedy na równi z ustawami parlamentu. Rotria odchodzi od tej normy. Akty prawne rangi bulli, wydane przez Patriarchę, stoją ponad ustawami. Regulują one ogólne kwestie, na przykład: kształt Dworu Patriarszego. Pełnią rolę podobną do ustaw w systemach prawa państw realnych, np. Rzeczypospolitej Polskiej, tyle, że stanowione są przez Patriarchę, a więc monarchę, a nie parlament, a więc przedstawicielstwo narodu.

Mocą złożonego przez Patriarchę podpisu, dokument zawierający regulacje dotyczące spraw poruszonych na Soborze Powszechnym, czyli Adhortacja Posoborowa, zyskuje przywileje i prawa bulii.

3. Ustawy Kurii Rotryjskiej stanowione są przez organ władzy ustawodawczej i wykonawczej Państwa Kościelnego Rotria. Ich rola w systemie prawa Rotrii podobna jest do bulli, tyle że stanowi je rząd rotryjski, złożony z przedstawicieli obywateli. Obywatele sprawują kontrolę nad legislacją Kurii przez instytucję weta obywatelskiego.

4. Ratyfikowane umowy międzynarodowe otrzymały rangę niższą niż ustawy w systemie prawa Rotrii. W wielu mikronacjach następuje tu sytuacja odwrotna, krajowe systemy prawa dostosowują się do podpisanych przez dany kraj umów międzynarodowych.

5. Dekrety Motu Proprio są szczególnymi, uroczystymi dekretami Patriarchy. Służą przeważnie to przyznawania godności kościelnych, świeckich oraz odznaczeń.

6. Brewe mają tę samą moc, przy czym brewe są to krótkie dokumenty Patriarsze, zwykle zawierające nominacje na stanowiska kościelne lub dworskie.

7. Rozporządzenia i Postanowienia - rozporządzenia wydawane są przez członków Kurii Rotryjskiej, a więc: Wicekanlcerza, Prowicekanclerzy, Sekretarza Stanu, Prefekta Sprawiedliwości, Mecenasa Patriarszego, Gonfaloniera Wojsk Patriarszych oraz wszystkich Proprefektów, jeśli taką kompetencję przyznaje im rozporządzenie Wicekanclerza. W teorii tego typu akty prawne winny wskazywać w swej treści akt prawny rangi ustawy, bulli bądź umowy międzynarodowej, która upoważnia do wydania takiego aktu prawnego. W ten sposób realizowana jest zasada szczegółowości: akt prawny wyższego rzędu reguluje kwestię ogólnie, akt prawa niższego uściśla ją. Tak więc: tytuły kościelne ustanawia ustawa. Kształtuje ona całą hierarchię: Patriarcha, kardynał, arcybiskup, biskup, prezbiter, diakon. Ale gdyby chciano uściślić, jak winni ubierać się kardynałowie, jak winni ubierać się biskupi, jak winna wyglądać konsekracja biskupia itd. – to winno określić rozporządzenie/brewe Patriarchy, wydane na mocy ustawy o hierarchii kościelnej i tytułach honorowych.

8. Normy prawa zwyczajowego w państwie takim, jak Rotria, odgrywają dużą rolę. De facto akt taki, jak Rytuał Laterański nie został ustanowiony żadną bullą, ustawą, brewe, rozporządzeniem ani innym aktem prawnym. Z punktu widzenia coś takiego de facto nie istnieje w systemie prawa stanowionego w Rotrii. ALE tradycja, zwyczaj, nakazuje przeprowadzać konsekracje biskupie czy kreacje kardynalskie w sposób określony właśnie przez ów Rytuał. Jest on więc idealnym przykładem normy prawa zwyczajowego, które jest stosowane. Prawo takie nie musi być spisane i ustanowione, ale można się na nie powoływać. Przykładem jest też np. norma, że Kamerling przygotowuje koronację Patriarchy, że w jego herbie kardynalskim znajduje się ombrellino - czerwono-żółty parasol umieszczany nad herbem. Ale nie reguluje tego żaden akt prawny, lecz tradycja. Tak samo tradycja, norma prawa zwyczajowego reguluje ilość i kolor chwost w herbach kardynalskim, arcybiskupim itd.

Teraz porównajmy ten system prawa Państwa Kościelnego z systemem prawa Rzeczypospolitej Polskiej.

W hierarchii aktów prawnych stoją kolejno:
1. Konstytucja;
2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe;
3. Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Unii Europejskiej;
4. Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy;
5. Rozporządzenia;
6. Akty prawa miejscowego.

1. Konstytucja spełnia w Rzeczypospolitej Polskiej taką rolę, jak Bulla Exsurge Domine w Państwie Kościelnym Rotria: jest więc najwyższym aktem prawnym, aktem prawa fundamentalnego. Żaden akt prawny obowiązujący na terenie Rzeczypospolitej Polskiej nie może stać w sprzeczności z Konstytucją.

2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe mają moc większą niż ustawy i nie mogą stać w sprzeczności tylko z Konstytucją. Oznacza to, iż prawo krajowe dostosowywać musi się do norm ustalanych przez traktaty podpisane przez Polskę, a nie odwrotnie.

3. Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Unii Europejskiej zajmują kolejne miejsce w hierarchii. Wynika to ze specyfiki tej organizacji międzynarodowej. Organy władzy Rzeczypospolitej Polskiej scedowały na organy Unii Europejskiej część swoich uprawnień do regulowania pewnych kwestii poprzez podpisane z Unią Europejską traktaty akcesyjne. Na ich podstawie Unia Europejska może narzucać Polsce pewne normy, do których Polska musi się stosować – co jednocześnie nie jest ograniczeniem naszej suwerenności, gdyż Polska wstąpiła do Unii na własne życzenie, wyrażone poprzez referendum. Było to zgodne z wolą narodu.

4. Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy zajmują w hierarchii kolejne miejsce. Kwestia ustaw jest raczej prosta i powszechnie znana: wydaje je Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w porozumieniu z Senatem Rzeczypospolitej Polskiej, a podpisuje je Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Proces legislacyjny w RP będzie przedmiotem osobnego wykładu razem z systemem legislacyjnym Państwa Kościelnego Rotria. Ciekawą kwestią są zaś rozporządzenia z mocą ustawy. Wydawać je może Prezydent RP za zgodą Rady Ministrów tylko w czasie stanu wojennego i tylko, jeśli nie może się zebrać sejm.

5. Rozporządzenia wydawane są przez poszczególnych członków rządu i regulują kwestie szczegółowe podległe danym resortom. Rozporządzeni wydają zarówno poszczególni ministrowie i premier, jak i rząd jako całość. Rozporządzenia wydaje także Prezydent RP i Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji jako całość.

6. Akty prawa miejscowego to np. uchwały Rady Gminy dotyczące budżetu danej gminy na cały rok i tym podobne kwestie. Obowiązują one rzecz jasna nie na obszarze całego państwa, a zaledwie na obszarze gminy, której organy dany akt wydały. Oczywiście, analogicznie rzecz ma się z powiatami i województwami.