Wykład uzupełniony i poprawiony przez prof. net. Giovanniego Battistę della Popoly

Zdanie przekreślone nie obowiązuje.

Zdanie czerwone jest uzupełnione i obowiązuje





Proces legislacyjny obejmuje proces, w którym przygotowany projekt ustawy trafia do właściwego organu, posiadającego moc jego wydania i kończy się wydaniem bądź odrzuceniem projektu. Proces ten jest w świecie realnym dość skomplikowany, o wiele łatwiejszy jest z kolei w Państwie Kościelnym Rotria.

Nie istnieje w zasadzie długi proces, jeśli chodzi o bulle, brewe, ordonanse motu propria, dekrety i rozporządzenia. Organ właściwy dla ich wydawania przygotowuje bądź zleca przygotowanie projektu, a następnie podpisem i publikacją wciela go w życie. Wymienione wyżej akty to w większości akty wykonawcze, a więc uściślające materię poruszaną przez konkretną ustawę, lub też wyrażające wolę głowy państwa, która korzystając ze swych prerogatyw nadaje order, tytuł, lenno, godność kościelną itd. Wyjątkiem jest bulla, która w Państwie Kościelnym Rotria ma moc większą niż ustawa, jednak zwyczajowo reguluje tylko kwestie kościelne bądź niecierpiące zwłoki – jeśli prace Kurii są z jakichś przyczyn opóźnione. Rozporządzenia wydane przez organy władzy wykonawczej może uchylić  w każdej chwili Patriarcha.

Rozbudowany proces legislacyjny ma natomiast miejsce w przypadku wydawania ustaw. Reguluje go zwykle ustawa zasadnicza danego kraju, jako że jest to jedna z najważniejszych kwestii dotyczących państwa. Ustawa bowiem ma rangę na tyle wysoką, iż może regulować w zasadzie każdą dziedzinę życia i musi pozostawać jedynie w zgodzie z konstytucją – nie musi natomiast liczyć się z aktami niższej rangi, które w razie sprzeczności z ustawą po prostu tracą moc. W Rzeczypospolitej Polskiej proces ustawodawczy regulują art. 118 – 124 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. W Państwie Kościelnym Rotria proces ten reguluje art. 21, 23 i 24 Bulli Exsurge Domine – tj. ustawy zasadniczej. Szczegółowy przebieg procesu legislacyjnego w Państwie Kościelnym, w związku z nowelizacją Bulli Exsurge Domine i parytetów władzy ustawodawczej zostanie dopiero uregulowany. Nie mniej studentom zaleca się bezwzględną znajomość Bulli Exsurge Domine w zakresie obecnego kształtu władzy ustawodawczej oraz wykonawczej.


Przejdźmy zatem do procesu ustawodawczego w Rzeczypospolitej Polskiej.

Zgodnie z Konstytucją inicjatywę ustawodawczą posiadają:
- prezydent;
- Rada Ministrów (jako całość, nie każdy członek z osobna);
- senat (jako całość, nie każdy senator z osobna);
- grupa 15 posłów lub komisja sejmowa;
- grupa 100 000 obywateli.

Przewodniczącym obrad w Sejmie jest Marszałek Sejmu, zatem to na jego ręce składa się projekt. Marszałek ma trzy możliwości:
- odrzucenie projektu z przyczyn formalnych;
- skierowanie go do Komisji Ustawodawczej w celu zbadania z istniejącym prawem;
- przyjęcie projektu.
Ma obowiązek podjąć jedną z trzech decyzji.

Kiedy Marszałek przyjmuje projekt, zaczyna się właściwy proces ustawodawczy. Pierwszym jego stopniem jest pierwsze czytanie. Może się ono odbyć:
- na posiedzeniu Sejmu – tutaj posłowie mogą całkowicie projekt odrzucić;
- na posiedzeniu konkretnej komisji sejmowej – projekt nie może zostać odrzucony.

Jeśli projekt nie został odrzucony, przekazuje się go do rozpatrzenia właściwym komisjom. Te pracują nad nim i przygotowują sprawozdanie.

Następuje drugie czytanie wraz z przedstawieniem sprawozdania komisji – ma to miejsce na posiedzeniu sejmu. Sejm ma teraz trzy opcje:
- odrzucenie projektu w całości;
- zgłoszenie poprawek – wtedy projekt kieruje się ponownie do komisji, która znowu przygotowuje sprawozdanie;
- przyjęcie projektu bez poprawek.

Jeśli projektu nie odrzucono w całości, ostatecznie dochodzi do trzeciego czytania – przedstawia się także dodatkowe sprawozdanie komisji, jeśli takowe sporządzono.

Po trzecim czytaniu na posiedzeniu sejmu następuje głosowanie. Jeśli projekt zostanie przegłosowany, trafia do wyższej izby parlamentu, a więc do senatu. Senat ma dwie opcje:
- zgłoszenie poprawek lub wniosku o odrzucenie projektu – projekt trafia do Sejmu, gdzie pracują nad nim komisje, które następnie przedstawiają sprawozdanie i sejm głosuje ponownie; kiedy projekt zostanie przegłosowany ostatecznie, trafia do prezydenta;
- zaaprobowanie projektu bez poprawek – projekt trafia do Marszałka Sejmu, który przekazuje go do podpisu prezydentowi.

Ostatecznie więc, jeśli projektu nie odrzucono, trafia do prezydenta. Głowa państwa ma następujące opcje:
- podpisanie ustawy;
- zawetowanie ustawy (weto zawieszające) – ustawa ponownie trafia do sejmu, gdzie pracują nad nim komisje, które ponownie przygotowują sprawozdanie, po czym następuje głosowanie;
- skierowanie ustawy do Trybunału Konstytucyjnego, który bada jej zgodność z konstytucją – TK może uznać ją za zgodną (ustawa trafia z powrotem do prezydenta) lub niezgodną (projekt upada) albo częściowo niezgodną (projekt ponownie rozpatrywany przez sejm lub prezydent podpisuje część ustawy, zgodną z konstytucją).

Jeśli zatem sejm po prezydenckim wecie ponownie przyjął ustawę, jeśli TK stwierdził zgodność ustawy z konstytucją (lub zgodność częściową) – prezydent i tak musi podpisać ustawę (lub jej część).

Ostatnim etapem całego procesu, niezbędnym do wejścia ustawy w życie jest jej publikacja w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Proces dobiega końca.


Proces ustawodawczy w Państwie Kościelnym Rotria:

Inicjatywę ustawodawczą posiadają: Patriarcha, Kamerling, Wicekanclerz, członkowie Kurii Rotryjskiej, kardynałowie posiadający obywatelstwo oraz grupa co najmniej 3 obywateli.

Najczęściej projekty uchwał powstają w Kongregacji Sprawiedliwości, czasem tworzone są w innych dykasteriach.

Na posiedzeniu Kurii dany projekt jest dyskutowany, prefekci mogą nanosić poprawki, następnie jest głosowanie. Kuria uchwala ustawy i przyjmuje uchwały zwykłą większością głosów, przy udziale co najmniej połowy członków, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Po uchwaleniu ustawy przez Kurię, kierujący obradami (Wicekanclerz lub Prowicekanclerz) w ciągu 24 godzin przedkłada ją do podpisu Patriarsze. Patriarcha może odmówić podpisania ustawy, jeżeli uzna, że jest sprzeczna z interesem wewnętrznym bądź zewnętrznym Państwa. Jest to weto absolutne, bezwzględne, Kuria nie może go odrzucić, a projekt nie wejdzie w takim kształcie w życie.

Istnieje także ciekawa instytucja weta obywatelskiego. W przypadku, kiedy ustawy przyjmowane przez Kurię Rotryjską okażą się sprzeczne ze społeczną racją stanu, grupa co najmniej 3 uprawnionych obywateli ma prawo wystosować wniosek do Patriarchy Państwa Kościelnego Rotria o unieważnienie przyjętej ustawy. Patriarcha musi rozpatrzyć wniosek w ciągu 21 dni i zdecydować czy utrzymać, czy unieważnić przyjętą ustawę (ta jest zawieszona do tego czasu). Jeśli Patriarcha podejmie decyzję o utrzymaniu ustawy w mocy obowiązującej, nie można kolejny raz skierować przeciwko niej weta obywatelskiego. Inicjatywa ta przysługiwać będzie dopiero po zakończeniu pontyfikatu Patriarchy, który utrzymał ustawę w mocy. Kuria Rotryjska nie może drugi raz przyjąć ustawy, którą unieważnił Patriarcha po rozpatrzeniu weta obywatelskiego. Inicjatywa ta Kurii przysługiwać będzie dopiero po zakończeniu pontyfikatu Patriarchy, który unieważnił ustawę.