„Rozważania nad Ewangelią Judasza”.
Ewangelia Judasza, apokryf budzący od chwili odnalezienia wiele kontrowersji jest idealną wykładnią nauk gnostyckich (kainickiej i setiańskiej). Słowa Ewangelii zaczynają się od idealnego określenia czasu, w którym to Jezusa powierzył tajemne słowa Judaszowi Iskoriocie, co miało miejsce „osiem dni, na trzy dni, zanim sprawował [tj. Jezusa] paschę.”
1. „Działalność Jezusa” W tym rozdziale autor Ewangelii mówi o tym co robił Jezusa na ziemi, lecz ogranicza się to tylko do paru zdań, które nie posiadają większego i głębszego sensu. Autor podkreśla fakt powołania dwunastu Apostołów, z którymi rozmawiał o tajemnicach ziemskich i niebieskich, jest także mowa o cudach i znakach, które Jezusa czynił dla „zbawienia ludzkości”.
2. „Rozmowa Jezusa z uczniami.”Od tego momentu na arenę wchodzi Judasz, jako wybrany przez Jezusa. Jezusa będąc w Judei znalazł swych uczniów, który sprawowali dziękczynienie Bogu, lecz Jezusa wyśmiał ich (w tekstach gnostycki motyw śmiechu Jezusa i wyśmiewania błędów jest częsty), Jezus tłumaczy uczniom powód swego śmiechu, uważa, że Jego uczniowie nie pojmują Jego istoty (według gnostyków Jezusa pochodził nie od Boga-jak uważali uczniowie, lecz od Barbelo Ducha Świętego- kobiety). Apostołowie bardzo oburzyli się w swych sercach, wtedy Jezusa kazał przyprowadzić przed Swe oblicze człowieka doskonałego, który Go pozna, wystąpił Judasz, jako człowiek skromny i pokorny.
3. „Rozmowa Jezusa z Judaszem.”W tym momencie dochodzi do krótkiego dialogu między Nauczycielem, a Judaszem. Judasz występuje tutaj w roli osoby oświeconej, która wie, kim jest Jezus (wie, że pochodzi z eonu nieśmiertelnej Barbelo, wie że jest istotą boską), Jezus widzą to, wywyższa Judasza namawiając go do odłączenia się od reszty uczniów, w za min Jezus przedstawi Judaszowi tajemną naukę (motyw tajemnej nauki jest także bardzo popularny w gnostyckich tekstach, powoduje to pewne wywyższenie gnostyków, jako strażników tajemnicy).
4. „Rozmowa Jezusa z uczniami.”Po rozmowie z Judaszem, Jezus powraca do swych uczniów, którzy się Go pytają, gdzie był, odpowiada im On, że przybył z „innego wielkiego świętego pokolenia” (według gnostyków istniały dwa pokolenia: pierwsze ziemskie, które musiało poddać się woli Stwórcy i drugie, czyli gnostycy/setianie, którzy byli wolni od władzy Stwórcy i zbawieni), uczniowie byli oburzeni, nie rozumieli, jak może istnieć bardziej święte pokolenie, od tego, które oni reprezentują. Jezus odpowiedział im, że nikt na ziemi, ani na niebie nie będzie panował nad „pokoleniem Seta” (pokoleniem zbawionych gnostyków), tłumaczy im także, że dzięki gnozie (wyższej mądrości), Jego uczniowie mogą panować nad ziemskim pokoleniem.
5. „Wizja uczniów.”W tej części, uczniowie opowiadają Jezusowi o swej wizji, w której widzieli wielki dom, z imieniem Jezusa, a w nim ołtarz, a przy nim dwunastu mężczyzn, którzy byli kapłanami, lecz ci kapłani byli homoseksualistami, zabijali swe dzieci, lub poniżali żony, mimo wszystko wychwalali „Imię” (chodzi tu o pojęcie z teologii judeochrześcijańskiej oznaczające Boga) oraz Jezusa. Nauczyciel wyjaśnił uczniom ich wizję, tłumacząc również symbolikę: dwunastu kapłanów to uczniowie, którzy nie rozumieją Jezusa i źle chwalą stwórcę tego świata (według gnostyków świat materialny został stworzony przez upadłego anioła, nie przez Boga), Jezus namawia uczniów, by odstąpili od złego nauczania ludzi i uznali gnozę. Ten fragment ukazuje pewną krytykę chrześcijan, których gnostycy uważali za gorszych, tych którzy nie uznali gnozy i źle czczą Boga, czczą natomiast stwórcę tego świata- świata materialnego.
6. „Rozmowa Jezusa z Judaszem.”W tej części Ewangelii została idealnie wyłożona nauka gnostycka dotycząca zbawienia, Judasz zapytał Jezusa o owoc tego pokolenia (nie wiadomo jednak, czy chodzi o pokolenie zbawionych (gnostyków), czy też o pokolenie tego świata). Jezus naucza, że każdy człowiek, może osiągnąć doskonałość (w rozumieniu gnostyków, przyjmą ich światopogląd) w tym życiu, dusze tych, którzy osiągną doskonałość zostaną ożywione, wydaje się również, że została tutaj przytoczona przypowieść o siewcy:
„Jest rzeczą niemożliwą, aby sadzić na skale, i aby ludzie zebrali z niej swe owoce”.
Ów fragment można rozumieć jako naukę o tym, ze nie wszyscy mogą stać się gnostykami, gdyż ich serca są zbyt zatwardziałe.
7. „Wizja Judasza”.W tym fragmencie Ewangelii Judasz Iskoriota zostaje wywyższony ponad pozostałych uczniów jako wzór gnostyka. Judasz opowiada Jezusowi o swej wizji, w której widział ogromny dom (symbol nieba) przeznaczony dla świętych (Jezus tak nazywa gnostyków), Judasz widział jednak jeszcze inne widzenie, w którym był prześladowany przez dwunastu Apostołów, Jezus wyjaśnia mu, że jest wybranym i przez to, jako trzynasty duch, będzie musiał cierpieć- jest to aluzja dotycząca prześladowania gnostyków przez chrześcijan (cofnij się do punktu 5.- została tam wyjaśniona gnostycka wizja chrześcijańskiego Kościoła).
8. „Mowa Jezusa.”W tym fragmencie Jezus wyjaśnia Judaszowi wiele tajemnych nauk, które są wykładem teologii setian (odłam gnostyków), w tym fragmencie jest mowa o stworzeniu świata oraz ludzi, a także Oświecicieli i licznych aniołów. Gnostycka kosmogonia (stworzenie świata) oraz kosmologia (religijna nauka o historii świata i jego strukturze) jest bardzo skomplikowana i zawiła, warto jednak nadmienić, że gnostycy posiadali bardzo rozbudowany świat boskich istot, na szczycie stał Wielki Niewidzialny Duch, świat i człowiek zostali stworzeni przez Jaldabaotha (niższego względem ducha- niższy byt boski). Setianie wierzyli, że pochodzą z pokolenia Seta, który na przestrzeni dziejów przybierał różne postaci, jedną z nich miał być Chrystus.
9. „Rozmowa Jezusa z Judaszem.” Jest to jeden z ważniejszych fragmentów owej Ewangelii, w której następuje zbawienie Judasza. Judasz spytał Jezusa o długość ludzkiego życia, Jezus odpowiada mu, że człowiek został obdarzony życiem przez stwórcę (nie Boga, lecz Jaldabaotha), przez co jest mu poddany, ale został też obdarzony gnozą (widzę zbawienia), by stać się wolnym od władzy stwórcy. Jezus daje także Judaszowi wykład dotyczący nieśmiertelności ludzkiej duszy, lecz w tym fragmencie zbliżamy się do kulminacji całej Ewangelii, Jezus zapowiada swe ukrzyżowanie:
„Człowieka bowiem, który mnie nosi, ty ofiarujesz”.
W powyższych słowach Jezus zapowiada swe wydanie przez Judasz, co w oczach gnostyków było dobre.
Według gnostyków, istniał Jezus (jako ciało, które zawisło na krzyżu) oraz Chrystus (jako duch, który uleciał do Najwyższego Ducha- Boga), tak więc to tylko ciało zawisło na krzyżu, duch znalazł się przy Ojcu.
W tym fragmencie, Judasz zostaje również zbawiony, lub ewentualnie następuje zapowiedź zbawienia Judasza:
„Oto wszystko zostało ci powiedziane, podnieś oczy i zobacz obłok i światłość, która jest w nim i gwiazdy, które go otaczają, i gwiazdę, która jest na przedzie: to twoja gwiazda. Judasz podniósł oczy i zobaczył obłok świetlisty i wszedł do niego” EvJud, 15, 25.
10. „Wydanie Jezusa”.W tym ostatnim fragmencie, Judasz odgrywa swą rolę, za srebrniki wydaje Jezusa, w naszych oczach postąpił źle, lecz w oczach gnostyków postąpił szlachetnie i zgodnie z wyższa wolą, wydając Jezusa Judasz przyczynił się do zbawienia ludzkości.
Ewangelia Judasza jest ciekawym źródłem setiańskiej teologii i w ciekawy sposób ukazuje Jezusa, zachęcam do dyskusji na temat tego tekstu.
Ojciec August
doktor teologiiOpracowane na podsatwie "Ewangelii Judasza" z tłumaczniem z koptyjakiego i komentarzem Wincentego Myszora.
