Wydział Teologii Uniwersytetu Rotrii
Zakład Liturgiki

PRACA MAGISTERSKA

Autor: dr net. Guliano Montini

Promotor: mgr net. Pio Maria Facibeni

Temat: Najczęściej uczęszczane nabożeństwa ludowe w Polsce.

 

1. Wstęp

Nabożeństwem nazywamy wspólne modlitwy, które są przejawem religijności lokalnej społeczności, i - w przeciwieństwie do liturgii - nie są oficjalnymi ceremoniami Kościoła. Powinny prowadzić do lepszego przeżywania liturgii: sakramentów i sakramentaliów.

 

2. Pobożność ludowa

Pobożność ludowa może być i bardzo często jest definiowana na wiele możliwych sposobów, jednak najbardziej interesujący wydaje się ten, który łączy w sobie elementy proweniencji antropologicznej i eklezjologicznej. Tylko taka eklektyczna budowa definicji umożliwia spojrzenie na problem pobożności ludowej w kontekście złożonego procesu budowy i konsolidacji tożsamości wyznaniowej, polegającej na uwydatnianiu i rozwijaniu charakterystycznych wyznaczników danej denominacji – to w tej przestrzeni umiejscawia się apologia wiary, czy właśnie pobożność ludowa, która nie tylko nadaje emocjonalny, łatwiej przyswajalny kształt prawdom wiary poprzez rozbudowany i nasycony zdumiewającą symboliką rytualizm, ale niejednokrotnie wykracza poza nie, balansując na granicy między ortodoksją a heterodoksją. 

Mówiąc krótko, pobożność ludowa jest bardzo szeroko rozpowszechnioną, lecz nie za bardzo skomplikowaną pobożnością tak zwanego prostego, ubogiego ludu. Niestety jest ona często łączona z magią, wróżbami, zabobonami, czarami i tak dalej.

Pobożność ludowa, używając codziennego języka, to prosta, skromna pobożność ludu pozbawiona edukacji teologicznej czy liturgicznej ponad szkolną katechezę, nie wnikająca w przepisy, ale kontynuująca gorliwie wiarę i obyczaje ojców i pradziadów. To ludzie mało, albo w ogóle nie wykształceni. Wierzą z całego serca w Pana Boga, bo wierzył pradziad, dziad, ojciec i wszyscy normalni ludzie z sąsiedztwa, bo wiarę wyssali z mlekiem matki i nie zaprą się jej nigdy, tak jak się nie zaprą matki, która tę wiarę im dała. To ludzie, którzy być może nie umieliby wymienić dogmatów wiary, ale wiedzieli o Wniebowzięciu i Ukoronowaniu Najświętszej Maryi Panny na Królową Nieba i Ziemi na długo zanim hierarchowie kościelni potwierdzili to w sposób nieomylny i bez żadnej skazy. 

 

3. Znane nabożeństwa ludowe w Polsce.

Do znanych w Polsce nabożeństw ludowych można zaliczyć:

-nabożeństwo różańcowe
-koronka do Miłosierdzia Bożego
-nabożeństwo majowe
-nabożeństwo czerwcowe
-gorzkie żale
-droga krzyżowa
-triduum eucharystyczne (nabożeństwo czterdziestogodzinne)
-adoracja Najświętszego Sakramentu
-nieszpory ludowe
-procesja Bożego Ciała
-procesja rezurekcyjna

Te pierwsze pięć nabożeństw są bardzo dobrze znane na polskich wsiach. Ludzie mieszkający tam, w miesiącach, kolejno : 

-październiku,
-czerwcu,
-maju,
-i znowuż w czerwcu,

gromadzili się przy ustawionych, albo na początku, albo w środku wsi, kapliczkach (zazwyczaj przedstawiających Maryję, Matkę Bożą) i prowadzili, uczestniczyli w tychże nabożeństwach.

 
4. Najbardziej uczęszczane nabożeństwo

Chyba najbardziej znanym, powszechnym, lubianym i uczęszczanym nabożeństwem jest Różaniec. Jest to modlitwa do Boga za wstawiennictwem Matki Bożej. Jego prawidłowa nazwa to Psałterz Najświętszej Maryi Panny. Składa się on z 4 części, dzielących się na 5 tajemnic odmawianych podczas każdego różańca. Odmawiany jest on na koronce składającej się z Krzyża i 55 "bubek", czy też "paciorki". Jego kultywacja nastąpiła już w średniowieczu. Było to niewątpliwie ulubione nabożeństwo wielu świętych. Kult różańcowy szerzył m.in. Papież-Polak Jan Paweł II. 

 
5. Podsumowanie

Pobożność ludowa to wiara prostego, skromnego, z małym wykształceniem teologicznym itd. ludu. Uczęszcza on na wiele nabożeństw, czyli wspólnych modlitw, które są przejawem religijności. Najbardziej uczęszczanym nabożeństwem w Polsce jest Różaniec.