bp prof. UR dr net. Vincenzo Oreglia di Santo Stefano



Rozdział I – Wstęp

Przestępstwo obrazy uczuć religijnych jest regulacją budzącą duże kontrowersje. Nie mniejsze kontrowersje może rodzić w kontekście Państwa Kościelnego Rotria, czy nasze działanie może spowodować obrazę czyiś uczuć religijnych. W niniejszym wykładzie chciałbym omówić pokrótce znamiona tego przestępstwa.

Rozdział II – Art. 196 k.k.: znamiona czasownikowe czynności wykonawczej

Art. 196 Kodeksu karnego brzmi: Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W jego budowie możemy wyodrębnić dwa znamiona czasownikowe czynności wykonawczej: "obraża" i "znieważając". Muszą być traktowane łącznie, by zaistniał czyn zabroniony. "Znieważanie" ma charakter formalny, polega na ubliżeniu komuś, zelżeniu, zachowaniu w sposób obraźliwy. Nie ma znaczenia skutek w postaci "poczucia się znieważonym". Natomiast w przypadku "obrażania", musi zajść skutek w postaci obrazy. Z powodu koniunkcji obu znamion czasownikowych czynności wykonawczej, przestępstwo obrazy uczuć religijnych ma charakter skutkowego (materialnego) – skutek w tym przypadku nie jest zmianą rzeczywistą w świecie materialnym, tylko w świecie uczuć pokrzywdzonego.

Za znieważające należy pojmować zachowanie powszechnie uważane w społeczeństwie za takie, jest to związane z charakterem obiektywnym tej czynności. Samo zaś obrażenie jest typowo subiektywne i występuje w sferze przeżyć wewnętrznych danej osoby.

Rozdział III – Przedmiot czynności wykonawczej

Przedmiotem czynności wykonawczej tego przestępstwa jest przedmiot czci religijnej oraz miejsce  przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych. Oznacza to, że możemy odpowiadać z art. 196 k.k. jeżeli znieważymy obraz, kościół (jako budynek), ołtarz, ikonę, ale nie jeżeli powiemy coś znieważającego o podmiocie czci religijnej czyli Bogu, Maryi itp. Zasadność tej regulacji budzi moje duże wątpliwości. Niewątpliwie bardziej obrazi mnie osoba, która znieważy Chrystusa niż krzyż jako symbol jego śmierci. Zwróćmy uwagę na miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych – miejsce musi być publiczne, nie będzie miał takiej cechy np. prywatny domowy ołtarzyk.

Kolejnym znamieniem jest "publiczność" znieważenia. Publicznie znaczy w prawie karnym w miejscu dostępnym dla nieograniczonej liczby osób/tak że może się zapoznać (usłyszeć) duża liczba osób. Rodzi to duży problem ścigania sprawcy, który obrazi uczucia religijne w prywatnej rozmowie. Jak widać to kolejny bezsensowny element zawarty w przepisie art. 196 k.k.

Rozdział IV – Strona podmiotowa oraz czas i miejsce popełnienia czynu zabronionego

Przestępstwo obrazy uczuć religijnych można popełnić wyłącznie umyślnie i poprzez działanie. Jest ono zarówno możliwie do popełnienia w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym (sprawca nie chce obrazić czyiś uczuć religijnych, ale przewiduje taką możliwość i godzi się z nią np. znieważa krzyż w klubie satanistów, który jest jednak otwarty dla wszystkich osób).

Jak w prawie każdym przestępstwie materialnym skutek może wystąpić w odległym czasie od działania. Także w tym przypadku obraza uczuć religijnych u danej osoby może pojawić się długo po znieważeniu (gdy pokrzywdzony dowiaduje się o takim znieważeniu od osoby trzeciej/telewizji/Internetu). Zachodzi pytanie, czy sprawca może odpowiadać, jeżeli pokrzywdzony sam szukał materiałów, które mogą obrazić jego uczucia religijne? Moim zdaniem jest to niedopuszczalne, wtedy występuje tzw. kontratyp zgody, czyli pokrzywdzony szukając niewłaściwych dla siebie materiałów, godzi się na wystąpienie skutku, którym jest obraza jego uczuć religijnych.

Rozdział V – Czy Rotria może obrazić czyjeś uczucia religijne

Odpowiedź jest prosta – nie, gdyż w żaden sposób nasze działania nie mają charakteru znieważającego przedmiotu czci religijnej lub miejsca do publicznego wykonywania obrzędów religijnych.